مـسـجـدسـلـیـمـان

مـسـجـدسـلـیـمـان

عکسهایی از مسجدسلیمان، شهر اولین های شیرین و تلخ
مـسـجـدسـلـیـمـان

مـسـجـدسـلـیـمـان

عکسهایی از مسجدسلیمان، شهر اولین های شیرین و تلخ

چاه شماره یک مسجدسلیمان

  با یاد و نام خدا 

  امروز پنجم خردادماه، سالروز به نفت رسیدن چاه شماره ی یک مسجدسلیمان است. به همین دلیل این مطلب درباره ی چاه شماره ی یک را که سال 1386 روی وبلاگ گذاشته بودم، مجددا روی وبلاگ می گذارم. 

 

  چاه شماره یک مسجدسلیمان

  تاریخچه

  در مورد این مسئله که در ایران  نفت از چه زمانی شناخته شده یا مورد استفاده قرار گرفته است،  اختلاف نظر وجود دارد. بعضی از باستانشناسان عقیده دارند آتش مـقــدس آتشکده ی آذرگشسب در زمان ساسانیان که دائما روشن بوده، در حقیقت از منـابـع زیـرزمـیـنـی تــامین می شده است و علت تداوم این آتش هم همان منابع زیرزمینی بوده است. بـنا به گفته ی افراد قدیمی و کهنسال، قبل از اکتشاف و حفر چاه در مسجدسلیمان که در آن زمان محل عبور عشایر بوده و در محله دره خرسان که اخیرا به علت نشت مواد نفتی تخلیه شده، نفت خام به صورت مایع سیاه ، بدبو و غلیظی در گودال ها و زمینـهای ناهـمـوار از زمین می جوشیده  است . اروپاییان و  به ویژه  انگلیسیها که به وجود نفت پی برده و از استخراج نفت در پنسیلوانیا اطلاع داشتند، به وجود آن در منطقه فعلی مسجدسلیمان پی برده ودر صدد استخراج و بهره برداری برآمدند. لازم به ذکـر است  که  ابـتـدا این امر در کرمانشاه اتفاق افتاده و فعالیتهایی هم صورت گرفته بوده است از جمله حفر چاه در منطقه ی  مامازن کرمانشاه که البته به نفت نرسیده بود.

  به هر صورت امتیاز بهره برداری نفت به یک مهندس انگلیسی  به نام  ویلیام ناکس دارسی  واگذار شد. فعالیتها و اقدامات دارسی بعد از چندین مرحله عدم موفقیت سرانجام به نتیجه رسید. حفاری چاه شماره یک در تاریخ  ۲۳  ژانویه  ۱۹۰۸ مـیـلادی برابر با سوم بـهمن ماه ۱۲۸۶ شمسی آغاز و در تاریخ ۲۶ ماه مه  ۱۹۰۸ میلادی برابر با پنجم  خـرداد ۱۲۸۷ شمسی ساعت ۴ بامداد  در عمق۳۶۰ متری به نفت رسید. تولید روزانه آن ۸۰۰۰  گالن برابر ۳۶۰۰۰ لیتر بوده است. به این ترتیب اولین چاه نفت در ایران به بهره بـرداری رسید  و حـیـات سیـاسـی، اقـتـصـادی و اجتماعی جدیدی آغـاز و کشورمان وارد دوران تازه ای گـردید. پس از آن چاهها یکی پس از دیگری حفر و مورد بهره برداری قرار گرفت. مـجـمـوع چـاهـهـای حـفــاری شده  در مسجدسلیمان به ۳۱۶ حلقه می رسد.

  وجود  نفت و منابع  نفتی  سبب ایجاد کار و حرفه در این شهر شد ودر نتیجه مردم اقصی  نـقاط ایران که بر خلاف امروز اکثرا  فاقد شغل و حرفه ی ثابتی بودند، به این شهر هجوم آورده  و مشغول کار شدند به همین علت به هر جای این کشور که بروید یا از کارکنان قدیمی شرکت نفت و  یا از فرزندان آنها را می بینید. خالی از لطف نیست که در ایـنـجا گوشه ای از خاطرات یکی از نیروهای انگلیسی را بخوانیم  . او بعد از فوران چاه می نویسد : (  نفت  از چاه با  فشار زیـادی فـوران کـرد ایـن صحـنـه موجـب شادی حـفـاران و کارگران شد که شروع به رقصیدن دور دکل کردند و از خود صداهای عجیب و غـریب در می آوردند- احـتـمـالا گـالـه می  زدند چون کارگران محلی، بـخـتـیـاری بوده و با گاله زدن ابـراز شادمانی می کردنـد - و هـلهله میکردند ) .انگلیسیها همیشه با احترام از چاه شماره یک یاد کرده و می کنند  چون  اولا  بـه  کار  خود ارج می گذارند و دومـا خوب می دانـنـد نفـت این چاه و این منطقه، چـه خـدمت بزرگی به امپراطوری بریتانیا کرده است. متاسفانه مانند دیگر کشورهای جهان سوم، مـردم مــنطقـه از مـواهـب این  نعمت الهی  بی بهره بودند وآنچه هم به آنها می رسید در حقیقت  نـوعـی صدقه بود. برای مثال :  از  گازی  که  از  منطقه ی  نفت سفید  بـرای کار پالایشگاه  بی بیان  انـتـقال داده می شد حدود  یک چهارم  آن را برای مصارف شخصی کارکنان معمولا  عـالیرتبه اختصاص داده بودند و در محدوده ی  مناطق کارگری نشین یا منازل معروف به بیست فوتی  در هـر منطقه با آجـرهای نسوز یک اجـاق بزرگ می ساختند و روی آن یک صفحه ی چد نی قـرار می دادند -  بخارهای   قــدیمی عـمـومی که افـراد مسن کاملا به یاد دارند - که علاوه بر کارگران و خانواده هایشان  بقیه نیز  استفاده می کردند. البته بعد از سال ۱۳۳۲  در منازل جدیدی   که برای کارگران ساخته شد از گاز برای مصارف خانگی استفاده  می شد. از این گذشته  در بعضی مناطق که منازل کارگری نبود، گودال هایی حفر کرده وهر از گاهی مـقداری  مازوت یا نفت سیاه در آن می ریختند ( شاید ازروی خیرخواهی و یا برای تمسخر). معـمولا زنان برای جمع آوری نفت به این گودال ها هـجوم می آوردند و هـرکدام سعی داشتند نفت بیشتری را در بشکه  یا ظروف دیگر جمع آوری کنند و در انتها علاوه بر مصرف خودشان هر بشکه را معمولا در اوج قیمت،  به یک تـومـان بفروشند ( سال 1346 ش ) وحال  آنـکه، بیش از همان  مبلغ  را  باید مواد شوینده مصرف می کردند  تا  خود را  تـمـیـز کنند ( البته اگر امکاناتی برای نظافت داشتند )  که  این هم از برکات زندگی در کنار منابع نفت و گاز بود. من خود شاهد  بسیاری  از این  موارد  بوده ام و باور کنید در بعضی مواقع برخورد و دعوای زنانه  بر سر مقدار نفت بیشتر، سبب شده بـود که همدیگر را درون  نفت  سیاه  حسابی  مشت ومال  بدهند واز پـاره کـردن  لـبـاس و حرفهای  نامربوطی که به هم می زدند چیزی نگویم بهتر است .

اینجا بود که شاعر محلی گفته است :

             سرنفت جـاونـد مه تـکـه زنـم تش        تو بگو مو به چنس دل بکنم خش

             واخوتون غیرت کنین  دیو  درارین         زی همه نفت ،  طلا  هونه  ورارین

  از مسئله دور افتادیم . بعد از اتمام نفت چاه مذکور، دکـل و تمام وسایـل آن به همان شکل باقی گذاشته  شد تا مکانی  برای  بازدید کنندگان  باشد  و  اخیرا هـم در فهرست آثار مـلی به ثبت رسیده است.  طی یـکـی دوسال گـذشته قــرار شد  ایـن  محــل به  مـوزه ی نفت  تبدیل شود و  اقداماتی هم صورت گرفته است. البته منابع  نفتی مسجدسلیمان هـنـوز نفت دارند و بعضی هم مورد بهره بـرداری قـرار گرفته اند ولی نفت بقیه به شکلی  است کــه استخراجشان هزینه ای بیش از تولید دارد واز نظر اقتصادی مقرون به صرفه نیست .

  آنچه به عنوان یک سوال همیشه در ذهنم باقی مانده این است که چرا کسی به خود  اجازه  نـمـی داد  بـپـرسد درحالـیکه ایـرانـیـان صاحبان اصلی ایـن منـابع هستند، عده ی معدودی که   معمولا خارجی  هم  بودند  بـاید در باره ی آن تصمیم بگیرند و به مردم امـرونهی کنند و دیگر ایـنـکه چرا در شروع کار که مسجدسلیمان جاده ای نداشت مسئولین بـرای  دیدن آن با رنج و مشقت به اینجا می آمدند ولی حالا ایـنـگونه متروک  و  مهجور مانده است؟

  سه ماه دیگر صد سال می شود که دکل چاه شماره یک نصب و مشغول  کار شده است. در  این مدت تنها نوزادی بوده که در گوشش اذان نگفته اند  ولی  بیش از  همه  صدای  اذان را شنیده است. اقـتـدار انگلیسیها،  ماجرای سی تیر،  کودتای 28 مرداد، اجـحـافاتی که در حق مردم می شد، ریخت و پاشهای مسئولین وقت شرکت نفت،  انـقـلاب اسلامی،  بمبارانهای هوایی وموشکهای عراقی و به عبارتی  تمام وقایعی که در این مکان روی داده را دیده است اما هنوزهم ایستاده و به ماهم درس ایستادگی  در برابر ناملایمات را می دهد.

  در خاتمه لازم است  از  افـرادی  یاد  کنیم  که درابتدای راه در صنعت نفت فعالیت کـرده و با آن مشکلات و کمبودها  توانستند کار را به سرانجام برسانند. از آنجا که احتمالا دیگر در بین  ما نیستند به روحشان درود می فرستیم و یادشان را گرامی می داریم .